Scepsis: Ook voor twijfel heb je redenen nodig

Een erg goed artikel in de Trouw van vorige week van Boudewijn de Bruin, filosoof aan de Universiteit Groningen:

Scepsis over klimaatverandering is zinnig, maar alleen als er ook goede redenen voor zijn. Komt twijfel voort uit de wens lekker in je auto te blijven rondrijden, dan is ze hypocriet.De fouten in het rapport van het internationale klimaatpanel IPCC hebben tot sceptische reacties geleid over de betrouwbaarheid van wetenschappelijk onderzoek.

(…)

Wetenschappers hebben het moeilijk met deze scepsis. Wetenschappers zien fouten als iets onvermijdelijks. Een voetballer mist ook wel eens een penalty.

(…)

Is die kritische houding over wetenschap verkeerd? Ik denk het niet – mits gebaseerd op goede gronden.

Als ik een huis wil kopen, is het heel nuttig om sceptisch te zijn wanneer de makelaar of hypotheekverstrekker mij verzekert dat huizenprijzen bijna niet kunnen dalen. Hebben zij bewijs voor hun bewering? Hebben zij er niet heel veel belang bij dat ik hen geloof?

(…)

Met wat meer scepsis waren minder mensen slachtoffer geworden van de kredietcrisis. Maar is onbeperkte scepsis ook zo goed? Is het goed om aan alles te twijfelen?

(…)

Aan alles twijfelen is gevaarlijk. En niet alleen in het verkeer. Maar algehele twijfel is ook filosofisch problematisch. Het argument dat de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein (1889-1951) voor deze bewering gaf, is momenteel weer erg actueel.

Wanneer we besluiten om iemand te geloven dan doen we dat omdat we daar goede redenen voor hebben. Als ik over het strand van Schiermonnikoog loop met een beroemde vogelkenner, en hij vertelt mij over het broedgedrag van de scholekster, dan geloof ik hem omdat ik weet dat hij een expert is. Natuurlijk, hij kan zich vergissen. Maar ik heb meer redenen om aan te nemen dat hij zich niet, dan dat hij zich wel vergist.

Dat is niet erg opzienbarend. Je mag iemand pas geloven als je er goede redenen voor hebt om aan te nemen dat wat hij zegt waar is. Wittgensteins revolutionaire inzicht was echter dat dit ook geldt voor twijfel. Net zoals je redenen nodig hebt om iemand te geloven, moet je redenen hebben om aan iemand te twijfelen. Stel bijvoorbeeld dat de vogelkenner mij op onze tocht ook vertelt dat gasboringen in de Waddenzee economisch weinig nut hebben. Dan is twijfel meer op zijn plaats. Want ik weet dat de vogelkenner geen econoom is, en al helemaal geen expert op het gebied van gas en economie.

Hebben de klimaatsceptici goede redenen voor hun twijfel? En hoe ga je dat na? Stel dat een klimaatscepticus het IPCC-rapport niet gelooft op grond van het feit dat er op één plaats gebruik is gemaakt van een artikel dat niet voldoet aan de gebruikelijke academische eisen van peer review.

(…)

Tal van rapporten die klimaatsceptici voor zoete koek slikken, maken gebruik van even dubieuze bronnen. [Dat is een understatement. BV] Peer review, om het mild uit te drukken, is niet erg ingeburgerd onder de klimaatsceptici.

Dat laat zien dat de twijfel van de klimaatsceptici niet gerechtvaardigd is. Zeker, een kritische, sceptische houding is zinnig. Maar twijfel over klimaatverandering is alleen dán gerechtvaardigd, wanneer je goede redenen hebt voor je twijfel. En als de reden om twijfel te uiten eigenlijk is ingegeven door je wens om lekker in je auto te blijven rondrijden, of om dure milieumaatregelen voor je bedrijf te blokkeren, dan is je scepsis niet alleen misplaatst, maar ook hypocriet.

Tags: filosofie, klimaatverandering, scepsis