Moet de deur open voor “sceptici”?

Het jachtseizoen op de klimaatwetenschap is losgebarsten. Enkele fouten die zijn ontdekt in de IPCC rapportage over (regionale) effecten van klimaatverandering worden misbruikt alsof ze het hele fundament onder de klimaatwetenschap onderuit halen. Men vergeet blijkbaar dat een huis niet gaat wankelen als er 4 bakstenen een beetje los zitten.

Niet alleen wordt de baby met het badwater weggegooid; velen vergeten dat er überhaupt een baby in het bad zit. Bovendien hebben de ontdekte fouten helemaal niets te maken met de geobserveerde opwarming of met de aanwijzingen voor de menselijke hand daarin.

Toch hoor je politici (en niet alleen de ultra–rechtse deze keer) regelmatig zeggen dat er ineens serieuze vraagtekens gezet moeten worden bij de ernst van het probleem. Er wordt zelfs de aantijging gedaan (RTL journaal 7 februari) dat wetenschappers de zaak bewust overdrijven om de politiek onder druk te zetten. Dat is in tegenspraak met de feiten (in het hoofdrapport en in de samenvatting voor beleidsmakers staat wel correct wat de kennis over gletsjersmelt is bijvoorbeeld), en is waarschijnlijk gebaseerd op een fabeltje dat de wereld is ingebracht door een conservatieve journalist. Wel is het in lijn met de heksenjacht waar blijkbaar politiek gewin uit te halen valt.

Voor alle duidelijkheid: Sommigen van de fouten (bv de 2035 claim) zijn absoluut laakbaar. Anderen zijn meer van het type slordig, maar onvermijdelijk dat er ergens in 3000 pagina’s een dergelijke fout staat (bv over het gedeelte van Nederland dat onder de huidige zeespiegel ligt). De procedures moeten in het vervolg beter worden gevolgd, of waar nodig aangescherpt; het IPCC moet hier zeker lering uit trekken.

Er zijn ook geluiden (niet in het minst van Diederik Samsom) dat de deur naar “sceptici” open moet. Over politieke opties, bijvoorbeeld op het gebied van energiepolitiek, verschillen de meningen. En verschillende meningen moeten natuurlijk gehoord worden. Maar dan moeten wetenschappelijk aantoonbare onwaarheden wel achterwege worden gelaten. Echter, veel “sceptici” laten zich door feiten niet van de wijs brengen: Hun mening lijkt zo vast te staan als een huis. Mensen die allang ontkrachte argumenten maar blijven herhalen, en basale fysische kennis aan hun laars lappen, daar hoeft de wetenschap toch niet naar te luisteren?

De wetenschappelijke deur is echter nooit dicht geweest. Als je iets van wetenschappelijke aard te melden hebt, staan de wetenschappelijke fora daar heus voor open. Maar dan moet het wel deugdelijk onderbouwd zijn, en ingebed in een wetenschappelijke context, en alle aanwijzingen in ogenschouw nemend. Het is natuurlijk erg gemakkelijk om te zeuren dat je wordt buitengesloten, terwijl je in werkelijkheid niet aan de basale criteria van de wetenschap voldoet.

In de media is het zelfs andersom: “Sceptici” krijgen een megafoon aangeboden (zeker bij de Telegraaf). Een (wannabe) wetenschapper die z’n eigen stem graag hoort doet er slim aan om een heel “sceptisch” stemgeluid te laten horen: Allerlei media deuren gaan er voor je open.

Samsom werd geciteerd in de Volkskrant:

“Die deur moet wel open. Dat betekent dan ook dat klimaatsceptici het wetenschappelijke bouwwerk moeten gebruiken. Ook hun stelling, de opwarming van de aarde komt niet door de mens, moet worden getoetst. Want er is een verschil tussen serieuze klimaatsceptici en alleen maar boe roepen.”

Onder die voorwaarde mag de deur natuurlijk open, en is hij eigenlijk nooit dicht geweest. Kom binnen! (en gedraag je een beetje fatsoenlijk)

Advertisement

VVD vertrouwt de winter niet

In de Telegraaf van 6 januari:

De VVD wil onafhankelijk onderzoek naar de opwarming van de aarde, nu ons land al weken in de ban is van de vrieskou. “We moeten weten hoe het echt zit, zeker met dit weer”, aldus VVD-Kamerlid Neppérus.

Geachte mevrouw Neppérus: Het fenomeen waar u op doelt heet ook wel “winter”. Ook tijdens klimaatverandering zullen de seizoenen nog steeds optreden en blijft ook het “weer” bestaan, met uitschieters naar boven en naar beneden. Als u schoolgaande kinderen heeft, leen dan even hun aardrijkskundeboek. Daarin wordt het verschil tussen weer en klimaat haarfijn uitgelegd.

De Winter vertrouw ik voor geen meter, maar om daarom ook het bestaan van winter in twijfel te trekken gaat wel erg ver.

Sceptici: Houd op met het verdraaien en misbruiken van de wetenschap

In de Volkskrant van zaterdag 12 december stond een heel goed artikel van Martijn van Calmthout, chef wetenschap, te lezen hier. De beste passages heb ik hieronder samengevat.

“De meeste klimaatsceptici reageren steevast verontwaardigd op suggesties dat ze in feite politiek gemotiveerd zijn. Ze hangen liever de wetenschapper uit. Het wordt tijd dat ze daarmee ophouden, en dat eindelijk wordt erkend dat het klimaatdossier vooral een politiek dossier is.“

PVV-er Richard de Mos ging tekeer tegen de wetenschap bij Pauw en Witteman, en probeerde het doen voorkomen alsof de gestolen emails de hele wetenschappelijke bewijsvoering op losse schroeven zette. Net als de meeste andere “sceptici” probeert hij het ook doen voorkomen alsof hij op wetenschappelijke gronden argumenteert. Maar daar is zijn optreden wat al te doorzichtig voor.

“Voor de beter geïnformeerde televisiekijker waren zijn interventies vooral een bloemlezing uit het rijke en overbekende oeuvre van de klimaatsceptici. Het wordt niet warmer, er is wel meer CO2, dus kan dat de oorzaak van klimaatverandering niet zijn. De zeespiegel stijgt niet. Al Gore is een leugenaar die in zijn film beweert dat heel Nederland onderloopt. De grafiek van het vroegere klimaat is een vervalsing. En van zure regen hebben we uiteindelijk ook nooit meer iets vernomen. En dat wist de wetenschap ook zo zeker. Nou dan.”

– Het wordt wel warmer: De jaren 2000 – 2009 zijn warmer dan de het decennium ervoor, en dat was weer warmer dan de 10 jaar daarvoor.
– De zeespiegel stijgt (en sneller dan de modellen hadden voorspeld)
– Al Gore moet blijkbaar altijd even worden genoemd. De pot verwijt de ketel.
– Van vervalsing is geen sprake
– Het zure regen probleem hebben we grotendeels opgelost door goed naar de wetenschap te luisteren en maatregelen te nemen.

“De enige serieuze interventie die de redactie van het programma via het oortje van Jeroen Pauw tussen het gekijf door wist te wringen, was wel een goeie: wat, meneer De Mos, zou het belang van de klimaatalarmisten kunnen zijn om iedereen de stuipen op het lijf te jagen, desnoods door glashard te liegen?”

Goeie vraag. Het antwoord van de Mos:

“Eenvoudig, zei de PVV’er na enkele valse starts. Er is een paar jaar geleden afgesproken dat het warmer moet worden om gewone belastingbetalers in de tang te nemen. Onder aanvoering, uiteraard, van Samsons eigen PvdA. Dat was gek genoeg een bevrijdend moment in de historie van het Nederlandse klimaatdebat. Jarenlang al hebben klimaatsceptici ook hier van zich doen horen, (…) maar daar was het wapen niet de ideologie. Daar was het wapen de wetenschap. Of het moest er op lijken. (…)

De enige momenten dat het klimaatdebat echt politiek werd, was als het ging over de motieven van de klimaatsceptici. (…) Zeker in de begintijd waren de steenkoolindustrie en oliemaatschappij Exxon Mobile belangrijke financiers van tegengeluid tegen de wetenschap die almaar alarm sloeg over klimaat en de uitstoot van CO2.

Daarbij, toonde Amerikaanse onderzoeksjournalist Chris Mooney in zijn boek The Republican War on Science aan, werden tactieken ingezet die decennia eerder door de tabaksindustrie waren gebruikt om wetgeving tegen (mee)roken te frustreren. ‘Twijfel is ons product’, aldus een memo van een betrokken pr-bureau, dat adviseerde deskundigen met afwijkende opvattingen te helpen met het krijgen van publiciteit.

De Nederlandse klimaatsceptici spelen sinds jaar en dag de kaart van de wankele klimaatwetenschap. (…) In de media doet het idee van tegenstand tegen de arrogante wetenschap het goed. Iemand als Labohm klaagt weliswaar stelselmatig dat de kranten en media hem doodzwijgen. Maar in de praktijk hebben hij en zijn medestanders weinig te klagen. Sterker: ze krijgen geregeld de ruimte om tegenwerpingen te publiceren die in eerdere wetenschappelijke discussies al hoog en breed zijn weerlegd. Zo secuur volgen veel media de klimaatwetenschap namelijk ook niet.

De meeste krantenlezers en televisiekijkers maken uit hun optredens tenminste op dat er ook binnen de wetenschap andere opvattingen bestaan over het broeikasverhaal. In die zin is de strategie van de klimaatsceptici bijna geslaagd te noemen. Op zich hebben sceptische interventies zelden tot iets wezenlijks in de klimaatwetenschap geleid.

Maar de route via de wetenschap is een slimme. Die ondermijnt het vertrouwen in de gevestigde inzichten, en komt ook nog eens objectiever over dan zuiver ideologische bezwaren tegen klimaatmaatregelen die geld kosten of individuele vrijheden aantasten. (…)

Op zich is de wetenschap ervan simpel: meer CO2 warmt de aarde op. Het gaat erom of daar wat aan te doen valt, hoe dan en wie er betaalt voor wat er gebeuren moet. Dat is politiek. Daar botsen ideologieën. Daar gaat het om keuzes over solidariteit, over technologie en landsinrichting, kosten.

Het is wel zo helder als populisten als PVV’er De Mos zich nu openlijk in het klimaatdebat manifesteren: tegen de bemoeizucht van de klimaatmaffia, niet meer of minder. Minister Cramer zei donderdag in de Tweede Kamer dat de politiek zich geen oordeel over de wetenschap moet aanmeten. Dat kan nog sterker: laat de quasiwetenschappelijke klimaatsceptici eindelijk eens gewoon zeggen waar ze politiek staan.

Dat scheelt een hoop tijd, gehannes en verwarring.

Naschrift: Er klopt iets niet aan het plaatje dat twee politici over een wetenschappelijk onderwerp debatteren. Ligt het nou aan mij, of zou het niet logischer zijn dat de politici de uitgekrisalliseerde wetenschappelijk kennis aannemen, en op basis daarvan debatteren over de vraag wat er dan gedaan moet worden? De wetenschappers bedrijven wetenschap; de politici bedrijven politiek. Over politiek kan iedereen een mening hebben; over wetenschap is dat veel minder het geval. Daar draait het om feiten en verklaringen.

Alles behalve CO2

(English version here)

 

Wanneer ik mijn vrouw vraag wat voor soort thee ze wil, is het antwoord vaak “als het maar geen groene thee is”. Een eerlijke “scepticus” zou de vraag wat de oorzaak is van de huidige opwarming beantwoorden met “als het maar niet CO2 is”. Dat lijkt in ieder geval de rode draad in hun redenering te zijn. Of je van groene thee houd is een kwestie van smaak, maar in hoeverre CO2 aan klimaatverandering bijdraagt is een kwestie van wetenschap.

 

Sceptische houding

Een sceptische houding is belangrijk voor wetenschap. De wetenschappelijke bewijsvoering moet tenslotte de toets der kritiek kunnen doorstaan. Aan de andere kant, het continue in twijfel te trekken van zaken die al lang een hoge mate van zekerheid hebben bereikt, is niet altijd nuttig. Zeker niet als daarbij wetenschappelijke bochten worden afgesneden (bv het selectief gebruiken en weglaten van observaties, het terzijde leggen van basis natuurkunde, logische fouten in redeneringen). Mensen die dat wel doen noem ik “sceptici”. Tussen aanhalingstekens, omdat hun houding in feite niks met scepticisme te maken heeft. Normaal gesproken zijn ze totaal onkritisch t.o.v. theorieën die klimaatverandering door natuurlijke factoren proberen te verklaren. En vaak zijn ze volkomen irrationeel in het naast zich neer leggen van de vele aanwijzingen die duiden op een versterkt broeikaseffect en de menselijke hand daarin. Het is daarom niet verwonderlijk dat er een hoop andere namen in omloop zijn (meest in het Engels) om deze “sceptici” beter te beschrijven. Maar in de publieke discussie worden ze nog altijd “sceptici” genoemd, en daarom gebruik ik die term ook.

 

Wetenschappelijke “sceptici”

Er is natuurlijk een groot grijs gebied. Iemand die kritisch is t.o.v. bepaalde aspecten van klimaatwetenschap kan er juist een belangrijke bijdrage aan geven. Zo lang ze maar wetenschappelijk correct werken en niet in een “alles behalve CO2” houding springen. Sommige wetenschappers die vroeger sceptisch waren, zijn nu “sceptisch” geworden, en hun wetenschappelijke mening lijkt onwrikbaar, niet in het minst beïnvloed door aanwijzingen voor het tegengestelde. Anderzijds zijn vele wetenschappers die vroeger sceptisch waren, intussen overtuigd geraakt door de opeenstapeling van aanwijzingen voor menselijke invloed op het klimaat. En natuurlijk zijn er ook nog wetenschappers die oprecht sceptisch zijn. Maar die zijn minstens net zo zeldzaam als de “sceptici”.

 

Ideologische “sceptici”

Er zijn een aantal luidruchtige “sceptici”, die niet in het minst geïnteresseerd lijken te zijn in het bijdragen aan wetenschappelijke kennis, maar des te meer in het promoten van een politieke agenda. Zij verdraaien en misbruiken de wetenschap om het te gebruiken als argument om niks te doen. Vaak zijn ze aan rechtse denktanks (meest in de VS) gelieerd, en sommigen van hen waren ook al betrokken bij de campagnes om twijfel te zaaien over de gezondheidseffecten van roken een paar decennia geleden. Die natuurlijk bedoeld waren om de politieke besluitvorming over maatregelen tegen roken te beïnvloeden. Elke publieke uiting over klimaatverandering wordt verbonden aan het propageren van een laissez faire politiek op het gebied van energie. Het lijkt er sterk op dat hun mening over klimaatwetenschap gestuurd wordt door hun politieke mening, i.p.v. andersom.

 

Jammergenoeg zijn ze heel succesvol geweest in het vertragen van zinvolle regelgeving, ondanks hun relatief kleine aantal. Hun starre “allesbehalve CO2” houding heeft hen irrelevant gemaakt voor de wetenschappelijke discussie. Maar toch blijven we van ze horen via de media, die hen een podium geven om hun disinformatie te verspreiden, alsof ze iets zinnigs te zeggen hebben over klimaatwetenschap. Zou het niet beter zijn als de berichtgeving over wetenschap een afspiegeling zou zijn van de wetenschappelijke kennis? Zou het zinvol zijn om nog steeds te lezen en te horen dat er geen oorzakelijk verband is tussen roken en gezondheid (al zijn er legio aanwijzingen voor het tegengestelde)?

 

De ideologische “sceptici” spelen vals. Ze zouden hun politieke mening met hun echte redenen moeten staven, niet met pseudo-wetenschappelijke onzin. Als er geen broeikaseffect zou zijn, was er geen leven op aarde. Deal with it.

“Klimaatsceptici” raken ver verwijderd van de werkelijkheid

 

Dit is een antwoord op een bericht over Fred Singer in Milieufocus en de Telegraaf. Het is als column verschenen in Milieufocus (membership required).

(English version here)

 

De gedachte dat CO2 nauwelijks invloed heeft op het klimaat, zoals door Fred Singer wordt beweerd, is onhoudbaar. Dergelijke zogenaamd kritische standpunten mogen het dan goed doen in de media, in de wetenschappelijke discussie doen ze niet meer mee. Ze zijn namelijk allang ontkracht.

 

Er worden in de journalistiek tegenwoordig niet meer veel woorden vuil gemaakt aan claims dat roken geen schadelijke gezondheidseffecten heeft (iets wat Singer in het verleden heeft gepropageerd). Of aan claims dat CFK’s de ozonlaag niet aantasten (ook dat beweerde Singer). Het is hoog tijd dat de media ook een wetenschapsgetrouwe beeldvorming over klimaatverandering laten zien.

 

CO2 en opwarming: hypothese of feit?

Het is al meer dan 100 jaar bekend dat CO2 infraroodstraling absorbeert, en dus een opwarmend effect heeft. Dankzij dit effect heeft de aarde een leefbare temperatuur, en is het op Venus kokend heet. Natuurlijk zijn er onzekerheden in de klimaatwetenschap, maar de kennis is wel degelijk een paar stations verder dan Singer en een handjevol andere (ex-) wetenschappers beweren.

 

Het temperatuurverloop van de afgelopen 100 jaar wordt door klimaatmodellen goed gereproduceerd. Ook de afgelopen 10 jaar wijken daarbij niet significant af, al moet worden opgemerkt dat het temperatuurverloop over tijdschalen van een decennium (of minder), sterk wordt beïnvloed door het veranderlijke weer, grote vulkaanuitbarstingen, en de El Niño (1998) / La Niña (2007) cyclus.

 

Er zijn een aantal zaken waar de wetenschap een hoge mate van zekerheid over heeft bereikt:

–       Over de afgelopen ~100 jaar is het klimaat op aarde significant warmer geworden, met de grootste stijging in temperatuur vanaf ongeveer 1975.

–       De concentratie van CO2 en ander broeikasgassen is door menselijk handelen verhoogd.

–       Basale natuurkunde en vele waarnemingen duiden op een oorzakelijk verband.

–       Verdere stijging van broeikasgassen zal tot meer opwarming leiden.

 

Andere factoren

Natuurlijk zijn er ook andere factoren naast broeikasgassen die het klimaat kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld aërosolen, landgebruik, en zonneactiviteit. De zon wordt vaak aangegrepen door “sceptici” als de hoofdoorzaak van de huidige opwarming. Maar hoewel de toename in zonneactiviteit in de eerste helft van de 20^ste eeuw inderdaad heeft bijgedragen aan de opwarming, is de zonneactiviteit (en afgeleiden daarvan zoals kosmische straling) sinds de jaren zestig constant gebleven. De sterke temperatuurstijging vanaf 1975 kan daar dus niet mee verklaard worden.

 

Een eventuele alternatieve verklaring voor de huidige klimaatverandering kan niet zo maar alle beschikbare kennis en waarnemingen naast zich neer leggen: het moet die met elkaar integreren tot een totaalbeeld. Het infrarood absorberend vermogen van broeikasgassen valt niet te ontkennen door naar de zon te wijzen. Je ontkent ook de zwaartekracht niet als je een vogel ziet vliegen.

 

Zeespiegelstijging

De zeespiegel stijgt nu sneller dan in het verleden (vóór 1900) en ook sneller dan voorspeld door klimaatmodellen. Het eventueel (mechanisch) versneld afsmelten van landijs is een onderzoeksgebied waar nog veel kennis ontbreekt. Maar de onzekerheid hierover stemt niet tot geruststelling, want de risico’s van een substantiële zeespiegelstijging zijn groot. Velen van de grote miljoenensteden bevinden zich in nabijheid van de zee op geringe hoogte.

 

Discussie

Singers ongefundeerde mening over CO2 is niet relevant voor de energiediscussie. Net zo min als zijn mening over roken relevant is voor de discussie over het rookverbod. Over politieke opties, bijvoorbeeld op het gebied van energiepolitiek, verschillen de meningen. En verschillende meningen moeten gehoord worden. Maar laat dan wetenschappelijk aantoonbare onwaarheden achterwege. Die dragen namelijk niet bij aan de discussie. Integendeel.

Halve waarheden

(English version here)

 

Dit gaat over “halve waarheden”, die in feite kloppen (en ook als zodanig overbekend zijn bij klimaatwetenschappers, en in aanmerking worden genomen in modellen), maar de (on)uitgesproken implicaties kloppen vaak niet:

 

–     Het klimaat is ook in het verre verleden veranderd (, en toen waren er geen autos om de schuld te geven. Implicatie: nu is het dus ook een natuurlijk process). Omdat het klimaat vanwege natuurlijke oorzaken veranderd is (geen enkele wetenschapper die dat betwist) in het verleden wil natuurlijk niet zeggen dat dat nu ook zo moet zijn. Natuurlijke factoren (bv de zonne-activiteit) staan nu ook niet stil, en worden ook meegenomen in modellen, maar die verklaren maar een heel klein deel vd waargenomen klimaatverandering. Dit is waarschijnlijk de meest populaire “sceptische” redenering, ook al klopt de logica van geen meter. Het feit dat er bosbranden van nature voorkomen, pleit Jantje niet vrij die net een bosbrand heeft veroorzaakt door een brandende sigaret. Dit voorbeeld laat nog een fout in logica zien: Dat de nietige mens zoiets groots als het klimaat niet kan veranderen. Een brandende sigaret kan heel wat vierkante kilometers bos in vlammen doen opgaan. En in de geschiedenis van de aarde hebben bacterien (toch wat kleiner dan de mens) het klimaat flink doen veranderen.

–           De natuur stoot meer CO2 uit dan de mens (implicatie: de toename van de CO2 kan niet aan de mens liggen; de mens kan het klimaat helemaal niet beinvloeden). Dit klopt, maar de implicatie helemaal niet. De natuur is namelijk in balans (uitstoot en opname van CO2 zijn precies gelijk in de natuur, behalve tijdens periodes van klimaat-verandering). Een toename van de CO2 uitstoot, ook al is die klein t.o.v. de natuurlijke uitstoot, kan daarom zeker een toename vd concentratie teweeg brengen. Het is onomstotelijk bewezen dat de toename van CO2 door menselijk toedoen in de atmosfeer is gekomen, vnl via de isotopische compositie vd koolstof: fossiele koolstof (bv van olie) heeft een andere isotopische samenstelling dan recente koostof (bv van net dode planten). Daarnaast weten we redelijk goed hoeveel CO2 we uitstoten met z’n allen, en hoeveel de oceanen opnemen.

–     Waterdamp is het belangrijkste broeikasgas en wordt niet meegenomen in modellen. (implicatie: klimaat verandering ligt maar voor klein deel aan CO2). Eerste deel klopt ten dele, tweede deel zeker niet. Aan het aardoppervlak is veel meer waterdamp dan CO2, en het absorbeert daar dus ook meer. Maar in de hogere luchtlagen is nauwelijks waterdamp. En daar wordt bepaald hoeveel energie naar de ruimte wordt teruggestraald. Het belangrijkste issue is echter dat waterdamp niet verandert doordat er in directe zin meer van uitgestoten wordt, maar het reageert op de temperatuur: warme lucht kan meer waterdamp bevatten. Waterdamp zal daarom altijd als een “positieve terugkoppeling” werken: Als het warmer wordt, wordt het nog warmer, en andersom. Oftewel, waterdamp is geen klimaat-forcering (oorzaak), maar een terugkoppeling (effect). Als wij het klimaat niet zouden veranderen, zou de hoeveelheid waterdamp ook niet veranderen. En het effect van waterdamp wordt zeker wel meegenomen in klimaatmodellen.

–     Bij het einde van een ijstijd ging eerst de temperatuur omhoog, en pas 800 jaar later de CO2. (implicatie: de temperatuur beinvloedt CO2, niet andersom). Hier wordt niet bij verteld dat de temperatuur daarna nog 4000 jaar blijft stijgen samen met de CO2. Otwel de eerste 800-1000 (vd 5000) jaar temperatuurverhoging is niet toe te schrijven aan CO2, maar en deel vd 4000 jaar is wel aan CO2 toe te schrijven. Een ander deel ligt aan de veranderende weerkaatsing van het zee (of ijs-) oppervlak, de zogenaamde albedo (positieve terugkoppeling). Temperatuur en CO2 beinvloeden elkaar in beide richtingen; het is een beetje een kip-ei discussie. (Hier ligt wellicht een kritiekpuntje op “An inconvenient truth”, waar Al Gore niet dit hele verhaal vertelt.)

–     Het broeikaseffect is natuurlijk (en dus heeft de mens er niks mee te maken). Ja, klopt. Anders was de gemiddelde temperatuur op aarde ver beneden nul en was er geen leven mogelijk. Maar wij  versterken het door meer broeikasgassen de lucht in te pompen. Door dit te zeggen, zegt de scepticus in feite dat broeikasgassen inderdaad de temperatuur beinvloeden. En aangezien het 100% zeker is dat de extra concentratie aan broeikasgassen door de mens is veroorzaakt, geeft hij aan dat de huidige klimaatverandering inderdaad door de mens is veroorzaakt.

Vele andere zogenaamde “kritieken” op de klimaatwetenschap zijn nog minder waar dan deze. De meest voorkomende worden behandeld op het klimaatportaal (samenwerkingsverband o.l.v. KNMI).