IPCC procedures doorgelicht door IAC – Uitstekend commentaar door de Volkskrant

Het InterAcademy Council (IAC) heeft haar rapport naar buiten gebracht waarin het IPCC werd doorgelicht (wat betreft proces en procedures; niet inhoud).

De Volkskrant publiceerde vandaag een uitstekend redactioneel commentaar over de perikelen rondom het IPCC:

Dat het VN-klimaatpanel IPCC dit voorjaar in het nauw raakte door de ontdekking van enkele fouten in zijn rapporten, was in zekere zin onvermijdelijk. IPCC is als vrijwilligersorganisatie met een kleine staf niet meer opgewassen tegen de maatschappelijke polarisatie die de onwelkome boodschap van opwarming en klimaatverandering nu eenmaal opwekt. Dus is professionalisering gewenst.

Het IAC rapport (persbericht) geeft hiertoe een aantal constructieve suggesties.

(…)

De foutjes die dit voorjaar in de IPCC-rapportage van 2007 bleken te zitten, waren het gevolg van onhandigheden en gemakzucht. Ze ondergroeven echter niet het inzicht dat [en waarom (mijn toevoeging)] het klimaat verandert. Dat ze niettemin een golf van wantrouwen losmaakten, geeft aan dat de klimaatwetenschap en het IPCC als aangever daarvan vooral een imagoprobleem hadden gekregen.

Aan de ene kant worden klimaatwetenschappers geacht zich strikt bij de feiten te houden. Tegelijk zijn hun gegevens en inzichten ook argumenten in de maatschappelijke discussies over het klimaat. Maar zodra ze zelf aan die discussies meedoen, ontstaat weer de suggestie van partijdigheid en vooringenomenheid.

Een professioneler IPCC moet niet alleen de interne zwakheden wegwerken, en zich wetenschappelijk zo solide mogelijk maken en presenteren. Ook moet het duidelijk maken dat zijn werk weliswaar politieke implicaties heeft maar dat het daarmee niet zelf ook politiek bedrijft.

Martijn van Calmthout schreef gisteren in de Volkskrant:

(…)

Die fouten bleken bij nader onderzoek doorgaans ondergeschikte details die de realiteit van een ongewoon snelle klimaatverandering niet wegnemen. Preciezer onderzoek van de gestolen klimaatmails liet niets heel van de suggestie van vals spel.

Maar het publiek vertrouwen in klimaatwetenschap was weg. En de analyse van de geleerden van de IAC, gebaseerd op gesprekken met talloze betrokkenen, laat zien dat een dergelijke crisis rond IPCC haast onvermijdelijk was geworden. Het rapport dat maandag in New York werd aangeboden, ademt de sfeer van een academische organisatie die gaandeweg in steeds heikeler vaarwater verzeild raakte, zonder zich daarvan echt rekening te geven.

Twintig jaar geleden was het een uitstekend idee om geregeld de beste klimaatwetenschap samen te bundelen en toegankelijk te maken voor beleidsmakers. Kennis moest leiden tot verstandige maatregelen, was het idee. En het netwerk van experts dat daartoe werd opgebouwd, mag inderdaad nog steeds indrukwekkend heten.

Maar met de toenemende realiteit van een door de mens veroorzaakte klimaatverandering werd het onderwerp steeds meer beladen. Het debat tussen voor- en tegenstanders van ingrijpend klimaatbeleid werd steeds scherper. En de druk op de leveranciers van de wetenschap onder dat beleid nam gaandeweg ongekende vormen aan.

Uit de analyse van Dijkgraafs onderzoekscommissie komt vooral naar voren dat het IPCC onvoldoende met zijn tijd is meegegaan. De wetenschappelijke vrijwilligersorganisatie die twee decennia geleden nog prima voldeed, blijkt inmiddels veel te kwetsbaar.

Het pleidooi van de IAC voor professionalisering kan maken dat een vernieuwd IPCC zich minder gemakkelijk zal laten overrompelen. Maar het terugwinnen van het verspeelde krediet zal er nauwelijks minder lastig om zijn.

Goede journalistiek bestaat nog.

Zie ook het stukje van Paul Luttikhuis op het NRC klimaatblog met een aantal citaten uit verschillende (Nederlandse en Engelse) media, waaronder ook een aantal voorbeelden van journalistiek zoals we dat ook gewend zijn: Dingen uit je duim zuigen om de lezer te behagen.

Advertisement

Open brief van vooraanstaande Nederlandse klimaatwetenschappers

55 vooraanstaande Nederlandse wetenschappers hebben een open brief geschreven om de huidige commotie omtrent klimaatonderzoek in de juiste context te plaatsen (pdf hier). Absoluut lezenswaardig, en ik blij dat meer wetenschappers van zich laten horen in het publieke debat. Het is te lang overschaduwd geweest door tendentieuze berichtgeving en verdachtmakingen.

Update: Het is nu mogelijk je steun te betuigen aan de open brief middels een ondertekening (alleen voor Dr.’s en Prof.’s). Zie http://www.sense.nl/openbrief

Hieronder volgen de belangrijkste passages uit de brief (uhm, dat is meer dan de helft):

Fouten in het IPCC klimaatrapport worden thans door sommigen aangegrepen om de hele klimaatwetenschap in diskrediet te brengen. In de Tweede Kamer zijn klimaatwetenschappers onlangs zelfs neergezet als ‘bedriegers’ en ‘klimaatmaffia’. Zulke kwalificaties missen grond in de feiten en zijn daarom misplaatst. Dat het IPCC niet onfeilbaar is, maakt haar hoofdconclusies nog niet onwaar of gekleurd. Wel zou het IPCC grootmoediger moeten worden in het snel en openlijk erkennen en corrigeren van fouten.

Met deze open brief vanuit de wetenschap beogen wij het ontstane beeld bij te stellen. Wij vragen om de discussie dichter bij de feiten te houden. We gaan achtereenvolgens in op de hoofdboodschap uit de klimaatwetenschap, op de werkwijze van het IPCC en op de kwaliteitsborging van het IPCC. We sluiten af met handreikingen voor verbetering van ons werk en herstel van het gedeukte vertrouwen in de klimaatwetenschap.

Het klimaatprobleem

Sinds 1990 is de kennis over en de ernst van klimaatverandering als gevolg van menselijk handelen snel toegenomen. Belangrijke componenten van het klimaatsysteem zijn daarbij binnen de natuurwetenschap goed begrepen. Het staat vast dat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer sterk is toegenomen sinds de industriële revolutie. Dat deze broeikasgassen in de atmosfeer een hoofdrol spelen bij de temperatuur aan het aardoppervlak is elementaire fysica. Door de toename van broeikasgassen verandert de balans van de warmtestraling van de aarde, waardoor deze zeer waarschijnlijk opwarmt. Een wereldwijde opwarming van ruim een halve graad in de afgelopen eeuw is al waargenomen. Door een na-ijleffect op de al gerealiseerde toename van broeikasgassen in de atmosfeer stijgt de wereldgemiddelde temperatuur naar verwachting in de komende decennia verder met tenminste 1°C. [Dit heeft m.i. betrekking op de verwachte temperatuursstijging als gevolg van de huidige concentratie, oftewel, exclusief het effect van toekomstige emissies. BV]

De toename van broeikasgassen komt hoofdzakelijk door de wijze waarop kolen, olie en aardgas worden gebruikt en door ontbossing. De onzekerheden over de toekomstige uitstoot van broeikasgas en de effecten daarvan zijn groot. Studies van gerenommeerde onderzoeksgroepen laten zien dat bij onbelemmerde voortzetting van de uitstoot van broeikasgassen de wereldwijde opwarming ook doorzet, met 1,1 tot 6,4°C in 2100 (ten opzicht van de periode 1980-1999). Mede doordat er in het klimaatsysteem tal van kantelpunten zitten, kan dit al in de komende honderd jaar deels onvoorspelbare en mogelijk verstrekkende en onomkeerbare gevolgen hebben voor mens en natuur.

In het akkoord van Kopenhagen is afgesproken dat gevaarlijke verstoring van het klimaatsysteem voorkomen moet worden en dat daarom de wereldgemiddelde opwarming moet worden beperkt tot maximaal 2°C (ten opzichte van pre-industrieel). Onderzoek laat zien dat dit economisch en technisch mogelijk is met emissiereducerende maatregelen en door veranderingen in het consumptiepatroon.

Het IPCC en Klimaatrapport 2007

IPCC is een open netwerkorganisatie die gebruik maakt van gerenommeerde deskundigen uit heel de wereld, vooral van universiteiten, waaronder de meeste Nederlandse universiteiten, en van onderzoekinstellingen zoals in ons land KNMI, ECN, en PBL. In IPCC werken thans 194 landen samen, waaronder Nederland.

(…)

De 2007-rapporten zijn geschreven door circa 44 schrijfteams, met in totaal 450 hoofdauteurs. Die auteurs zijn op grond van hun expertise geselecteerd, met inspraak van alle 194 deelnemende landen. Nog eens 800 wetenschappers hebben tekstbijdragen aangeleverd over specifieke aspecten.

(…)

Bij het laatste rapport gaven 2.500 referenten samen ca. 90.000 commentaarpunten op de 44 hoofdstukken. Voor elk afzonderlijk commentaarpunt is door de betreffende auteurs met argumenten aangegeven hoe dat commentaar is verwerkt. [verschoven naar voren. BV]

Fouten in het IPCC rapport

Het onjuiste jaartal voor het verdwijnen van de Himalaya gletsjers en het onjuiste percentage ‘land volledig beneden zeeniveau’ zijn voorbeelden van fouten die ruiterlijk moeten worden erkend en rechtgezet. Zij doen echter niets af aan de hoofdconclusie dat de mens het klimaat zeer waarschijnlijk verandert, met op termijn ingrijpende gevolgen.

In verhitte discussies die rond deze fouten zijn ontstaan, zijn vragen gerezen over de kwaliteit en integriteit van het IPCC. De kwaliteitsborging van het IPCC blijkt niet waterdicht. Maar het beeld dat er opzettelijk is geknoeid met wetenschappelijke kennis vindt geen grond in de feiten.

Ook het beeld dat de hoofdconclusies van het rapport afhangen van dubieuze bronnen wijzen wij met kracht van de hand. De referentielijst van het circa drieduizend bladzijden tellende klimaatrapport verwijst naar ruwweg 18.000 bronnen waarvan het overgrote deel gepeerreviewde wetenschappelijke studies betreft. Voor het verantwoord omgaan met zogeheten grijze bronnen geeft IPCC een heldere richtlijn. Bij de Himalayafout is die richtlijn niet goed nageleefd. Die naleving behoeft bij nieuwe rapportages extra aandacht.

(..)

Wij concluderen dat de IPCC procedures transparant en grondig zijn, ook al zijn zij niet feilloos. Het schrijven van IPCC rapporten en de kwaliteitsbewaking daarvan blijft immers mensenwerk. Een garantie op een foutvrij rapport is een onhaalbaar ideaal, hoezeer dat ook gewenst is. Wel is het essentieel de procedure steeds weer te evalueren en waar nodig aan te scherpen, door lessen te trekken uit de gebleken fouten.

(…)

Moet de deur open voor “sceptici”?

Het jachtseizoen op de klimaatwetenschap is losgebarsten. Enkele fouten die zijn ontdekt in de IPCC rapportage over (regionale) effecten van klimaatverandering worden misbruikt alsof ze het hele fundament onder de klimaatwetenschap onderuit halen. Men vergeet blijkbaar dat een huis niet gaat wankelen als er 4 bakstenen een beetje los zitten.

Niet alleen wordt de baby met het badwater weggegooid; velen vergeten dat er überhaupt een baby in het bad zit. Bovendien hebben de ontdekte fouten helemaal niets te maken met de geobserveerde opwarming of met de aanwijzingen voor de menselijke hand daarin.

Toch hoor je politici (en niet alleen de ultra–rechtse deze keer) regelmatig zeggen dat er ineens serieuze vraagtekens gezet moeten worden bij de ernst van het probleem. Er wordt zelfs de aantijging gedaan (RTL journaal 7 februari) dat wetenschappers de zaak bewust overdrijven om de politiek onder druk te zetten. Dat is in tegenspraak met de feiten (in het hoofdrapport en in de samenvatting voor beleidsmakers staat wel correct wat de kennis over gletsjersmelt is bijvoorbeeld), en is waarschijnlijk gebaseerd op een fabeltje dat de wereld is ingebracht door een conservatieve journalist. Wel is het in lijn met de heksenjacht waar blijkbaar politiek gewin uit te halen valt.

Voor alle duidelijkheid: Sommigen van de fouten (bv de 2035 claim) zijn absoluut laakbaar. Anderen zijn meer van het type slordig, maar onvermijdelijk dat er ergens in 3000 pagina’s een dergelijke fout staat (bv over het gedeelte van Nederland dat onder de huidige zeespiegel ligt). De procedures moeten in het vervolg beter worden gevolgd, of waar nodig aangescherpt; het IPCC moet hier zeker lering uit trekken.

Er zijn ook geluiden (niet in het minst van Diederik Samsom) dat de deur naar “sceptici” open moet. Over politieke opties, bijvoorbeeld op het gebied van energiepolitiek, verschillen de meningen. En verschillende meningen moeten natuurlijk gehoord worden. Maar dan moeten wetenschappelijk aantoonbare onwaarheden wel achterwege worden gelaten. Echter, veel “sceptici” laten zich door feiten niet van de wijs brengen: Hun mening lijkt zo vast te staan als een huis. Mensen die allang ontkrachte argumenten maar blijven herhalen, en basale fysische kennis aan hun laars lappen, daar hoeft de wetenschap toch niet naar te luisteren?

De wetenschappelijke deur is echter nooit dicht geweest. Als je iets van wetenschappelijke aard te melden hebt, staan de wetenschappelijke fora daar heus voor open. Maar dan moet het wel deugdelijk onderbouwd zijn, en ingebed in een wetenschappelijke context, en alle aanwijzingen in ogenschouw nemend. Het is natuurlijk erg gemakkelijk om te zeuren dat je wordt buitengesloten, terwijl je in werkelijkheid niet aan de basale criteria van de wetenschap voldoet.

In de media is het zelfs andersom: “Sceptici” krijgen een megafoon aangeboden (zeker bij de Telegraaf). Een (wannabe) wetenschapper die z’n eigen stem graag hoort doet er slim aan om een heel “sceptisch” stemgeluid te laten horen: Allerlei media deuren gaan er voor je open.

Samsom werd geciteerd in de Volkskrant:

“Die deur moet wel open. Dat betekent dan ook dat klimaatsceptici het wetenschappelijke bouwwerk moeten gebruiken. Ook hun stelling, de opwarming van de aarde komt niet door de mens, moet worden getoetst. Want er is een verschil tussen serieuze klimaatsceptici en alleen maar boe roepen.”

Onder die voorwaarde mag de deur natuurlijk open, en is hij eigenlijk nooit dicht geweest. Kom binnen! (en gedraag je een beetje fatsoenlijk)

“Klimaatsceptici” raken ver verwijderd van de werkelijkheid

 

Dit is een antwoord op een bericht over Fred Singer in Milieufocus en de Telegraaf. Het is als column verschenen in Milieufocus (membership required).

(English version here)

 

De gedachte dat CO2 nauwelijks invloed heeft op het klimaat, zoals door Fred Singer wordt beweerd, is onhoudbaar. Dergelijke zogenaamd kritische standpunten mogen het dan goed doen in de media, in de wetenschappelijke discussie doen ze niet meer mee. Ze zijn namelijk allang ontkracht.

 

Er worden in de journalistiek tegenwoordig niet meer veel woorden vuil gemaakt aan claims dat roken geen schadelijke gezondheidseffecten heeft (iets wat Singer in het verleden heeft gepropageerd). Of aan claims dat CFK’s de ozonlaag niet aantasten (ook dat beweerde Singer). Het is hoog tijd dat de media ook een wetenschapsgetrouwe beeldvorming over klimaatverandering laten zien.

 

CO2 en opwarming: hypothese of feit?

Het is al meer dan 100 jaar bekend dat CO2 infraroodstraling absorbeert, en dus een opwarmend effect heeft. Dankzij dit effect heeft de aarde een leefbare temperatuur, en is het op Venus kokend heet. Natuurlijk zijn er onzekerheden in de klimaatwetenschap, maar de kennis is wel degelijk een paar stations verder dan Singer en een handjevol andere (ex-) wetenschappers beweren.

 

Het temperatuurverloop van de afgelopen 100 jaar wordt door klimaatmodellen goed gereproduceerd. Ook de afgelopen 10 jaar wijken daarbij niet significant af, al moet worden opgemerkt dat het temperatuurverloop over tijdschalen van een decennium (of minder), sterk wordt beïnvloed door het veranderlijke weer, grote vulkaanuitbarstingen, en de El Niño (1998) / La Niña (2007) cyclus.

 

Er zijn een aantal zaken waar de wetenschap een hoge mate van zekerheid over heeft bereikt:

–       Over de afgelopen ~100 jaar is het klimaat op aarde significant warmer geworden, met de grootste stijging in temperatuur vanaf ongeveer 1975.

–       De concentratie van CO2 en ander broeikasgassen is door menselijk handelen verhoogd.

–       Basale natuurkunde en vele waarnemingen duiden op een oorzakelijk verband.

–       Verdere stijging van broeikasgassen zal tot meer opwarming leiden.

 

Andere factoren

Natuurlijk zijn er ook andere factoren naast broeikasgassen die het klimaat kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld aërosolen, landgebruik, en zonneactiviteit. De zon wordt vaak aangegrepen door “sceptici” als de hoofdoorzaak van de huidige opwarming. Maar hoewel de toename in zonneactiviteit in de eerste helft van de 20^ste eeuw inderdaad heeft bijgedragen aan de opwarming, is de zonneactiviteit (en afgeleiden daarvan zoals kosmische straling) sinds de jaren zestig constant gebleven. De sterke temperatuurstijging vanaf 1975 kan daar dus niet mee verklaard worden.

 

Een eventuele alternatieve verklaring voor de huidige klimaatverandering kan niet zo maar alle beschikbare kennis en waarnemingen naast zich neer leggen: het moet die met elkaar integreren tot een totaalbeeld. Het infrarood absorberend vermogen van broeikasgassen valt niet te ontkennen door naar de zon te wijzen. Je ontkent ook de zwaartekracht niet als je een vogel ziet vliegen.

 

Zeespiegelstijging

De zeespiegel stijgt nu sneller dan in het verleden (vóór 1900) en ook sneller dan voorspeld door klimaatmodellen. Het eventueel (mechanisch) versneld afsmelten van landijs is een onderzoeksgebied waar nog veel kennis ontbreekt. Maar de onzekerheid hierover stemt niet tot geruststelling, want de risico’s van een substantiële zeespiegelstijging zijn groot. Velen van de grote miljoenensteden bevinden zich in nabijheid van de zee op geringe hoogte.

 

Discussie

Singers ongefundeerde mening over CO2 is niet relevant voor de energiediscussie. Net zo min als zijn mening over roken relevant is voor de discussie over het rookverbod. Over politieke opties, bijvoorbeeld op het gebied van energiepolitiek, verschillen de meningen. En verschillende meningen moeten gehoord worden. Maar laat dan wetenschappelijk aantoonbare onwaarheden achterwege. Die dragen namelijk niet bij aan de discussie. Integendeel.

Halve waarheden

(English version here)

 

Dit gaat over “halve waarheden”, die in feite kloppen (en ook als zodanig overbekend zijn bij klimaatwetenschappers, en in aanmerking worden genomen in modellen), maar de (on)uitgesproken implicaties kloppen vaak niet:

 

–     Het klimaat is ook in het verre verleden veranderd (, en toen waren er geen autos om de schuld te geven. Implicatie: nu is het dus ook een natuurlijk process). Omdat het klimaat vanwege natuurlijke oorzaken veranderd is (geen enkele wetenschapper die dat betwist) in het verleden wil natuurlijk niet zeggen dat dat nu ook zo moet zijn. Natuurlijke factoren (bv de zonne-activiteit) staan nu ook niet stil, en worden ook meegenomen in modellen, maar die verklaren maar een heel klein deel vd waargenomen klimaatverandering. Dit is waarschijnlijk de meest populaire “sceptische” redenering, ook al klopt de logica van geen meter. Het feit dat er bosbranden van nature voorkomen, pleit Jantje niet vrij die net een bosbrand heeft veroorzaakt door een brandende sigaret. Dit voorbeeld laat nog een fout in logica zien: Dat de nietige mens zoiets groots als het klimaat niet kan veranderen. Een brandende sigaret kan heel wat vierkante kilometers bos in vlammen doen opgaan. En in de geschiedenis van de aarde hebben bacterien (toch wat kleiner dan de mens) het klimaat flink doen veranderen.

–           De natuur stoot meer CO2 uit dan de mens (implicatie: de toename van de CO2 kan niet aan de mens liggen; de mens kan het klimaat helemaal niet beinvloeden). Dit klopt, maar de implicatie helemaal niet. De natuur is namelijk in balans (uitstoot en opname van CO2 zijn precies gelijk in de natuur, behalve tijdens periodes van klimaat-verandering). Een toename van de CO2 uitstoot, ook al is die klein t.o.v. de natuurlijke uitstoot, kan daarom zeker een toename vd concentratie teweeg brengen. Het is onomstotelijk bewezen dat de toename van CO2 door menselijk toedoen in de atmosfeer is gekomen, vnl via de isotopische compositie vd koolstof: fossiele koolstof (bv van olie) heeft een andere isotopische samenstelling dan recente koostof (bv van net dode planten). Daarnaast weten we redelijk goed hoeveel CO2 we uitstoten met z’n allen, en hoeveel de oceanen opnemen.

–     Waterdamp is het belangrijkste broeikasgas en wordt niet meegenomen in modellen. (implicatie: klimaat verandering ligt maar voor klein deel aan CO2). Eerste deel klopt ten dele, tweede deel zeker niet. Aan het aardoppervlak is veel meer waterdamp dan CO2, en het absorbeert daar dus ook meer. Maar in de hogere luchtlagen is nauwelijks waterdamp. En daar wordt bepaald hoeveel energie naar de ruimte wordt teruggestraald. Het belangrijkste issue is echter dat waterdamp niet verandert doordat er in directe zin meer van uitgestoten wordt, maar het reageert op de temperatuur: warme lucht kan meer waterdamp bevatten. Waterdamp zal daarom altijd als een “positieve terugkoppeling” werken: Als het warmer wordt, wordt het nog warmer, en andersom. Oftewel, waterdamp is geen klimaat-forcering (oorzaak), maar een terugkoppeling (effect). Als wij het klimaat niet zouden veranderen, zou de hoeveelheid waterdamp ook niet veranderen. En het effect van waterdamp wordt zeker wel meegenomen in klimaatmodellen.

–     Bij het einde van een ijstijd ging eerst de temperatuur omhoog, en pas 800 jaar later de CO2. (implicatie: de temperatuur beinvloedt CO2, niet andersom). Hier wordt niet bij verteld dat de temperatuur daarna nog 4000 jaar blijft stijgen samen met de CO2. Otwel de eerste 800-1000 (vd 5000) jaar temperatuurverhoging is niet toe te schrijven aan CO2, maar en deel vd 4000 jaar is wel aan CO2 toe te schrijven. Een ander deel ligt aan de veranderende weerkaatsing van het zee (of ijs-) oppervlak, de zogenaamde albedo (positieve terugkoppeling). Temperatuur en CO2 beinvloeden elkaar in beide richtingen; het is een beetje een kip-ei discussie. (Hier ligt wellicht een kritiekpuntje op “An inconvenient truth”, waar Al Gore niet dit hele verhaal vertelt.)

–     Het broeikaseffect is natuurlijk (en dus heeft de mens er niks mee te maken). Ja, klopt. Anders was de gemiddelde temperatuur op aarde ver beneden nul en was er geen leven mogelijk. Maar wij  versterken het door meer broeikasgassen de lucht in te pompen. Door dit te zeggen, zegt de scepticus in feite dat broeikasgassen inderdaad de temperatuur beinvloeden. En aangezien het 100% zeker is dat de extra concentratie aan broeikasgassen door de mens is veroorzaakt, geeft hij aan dat de huidige klimaatverandering inderdaad door de mens is veroorzaakt.

Vele andere zogenaamde “kritieken” op de klimaatwetenschap zijn nog minder waar dan deze. De meest voorkomende worden behandeld op het klimaatportaal (samenwerkingsverband o.l.v. KNMI).