IPCC procedures doorgelicht door IAC – Uitstekend commentaar door de Volkskrant

Het InterAcademy Council (IAC) heeft haar rapport naar buiten gebracht waarin het IPCC werd doorgelicht (wat betreft proces en procedures; niet inhoud).

De Volkskrant publiceerde vandaag een uitstekend redactioneel commentaar over de perikelen rondom het IPCC:

Dat het VN-klimaatpanel IPCC dit voorjaar in het nauw raakte door de ontdekking van enkele fouten in zijn rapporten, was in zekere zin onvermijdelijk. IPCC is als vrijwilligersorganisatie met een kleine staf niet meer opgewassen tegen de maatschappelijke polarisatie die de onwelkome boodschap van opwarming en klimaatverandering nu eenmaal opwekt. Dus is professionalisering gewenst.

Het IAC rapport (persbericht) geeft hiertoe een aantal constructieve suggesties.

(…)

De foutjes die dit voorjaar in de IPCC-rapportage van 2007 bleken te zitten, waren het gevolg van onhandigheden en gemakzucht. Ze ondergroeven echter niet het inzicht dat [en waarom (mijn toevoeging)] het klimaat verandert. Dat ze niettemin een golf van wantrouwen losmaakten, geeft aan dat de klimaatwetenschap en het IPCC als aangever daarvan vooral een imagoprobleem hadden gekregen.

Aan de ene kant worden klimaatwetenschappers geacht zich strikt bij de feiten te houden. Tegelijk zijn hun gegevens en inzichten ook argumenten in de maatschappelijke discussies over het klimaat. Maar zodra ze zelf aan die discussies meedoen, ontstaat weer de suggestie van partijdigheid en vooringenomenheid.

Een professioneler IPCC moet niet alleen de interne zwakheden wegwerken, en zich wetenschappelijk zo solide mogelijk maken en presenteren. Ook moet het duidelijk maken dat zijn werk weliswaar politieke implicaties heeft maar dat het daarmee niet zelf ook politiek bedrijft.

Martijn van Calmthout schreef gisteren in de Volkskrant:

(…)

Die fouten bleken bij nader onderzoek doorgaans ondergeschikte details die de realiteit van een ongewoon snelle klimaatverandering niet wegnemen. Preciezer onderzoek van de gestolen klimaatmails liet niets heel van de suggestie van vals spel.

Maar het publiek vertrouwen in klimaatwetenschap was weg. En de analyse van de geleerden van de IAC, gebaseerd op gesprekken met talloze betrokkenen, laat zien dat een dergelijke crisis rond IPCC haast onvermijdelijk was geworden. Het rapport dat maandag in New York werd aangeboden, ademt de sfeer van een academische organisatie die gaandeweg in steeds heikeler vaarwater verzeild raakte, zonder zich daarvan echt rekening te geven.

Twintig jaar geleden was het een uitstekend idee om geregeld de beste klimaatwetenschap samen te bundelen en toegankelijk te maken voor beleidsmakers. Kennis moest leiden tot verstandige maatregelen, was het idee. En het netwerk van experts dat daartoe werd opgebouwd, mag inderdaad nog steeds indrukwekkend heten.

Maar met de toenemende realiteit van een door de mens veroorzaakte klimaatverandering werd het onderwerp steeds meer beladen. Het debat tussen voor- en tegenstanders van ingrijpend klimaatbeleid werd steeds scherper. En de druk op de leveranciers van de wetenschap onder dat beleid nam gaandeweg ongekende vormen aan.

Uit de analyse van Dijkgraafs onderzoekscommissie komt vooral naar voren dat het IPCC onvoldoende met zijn tijd is meegegaan. De wetenschappelijke vrijwilligersorganisatie die twee decennia geleden nog prima voldeed, blijkt inmiddels veel te kwetsbaar.

Het pleidooi van de IAC voor professionalisering kan maken dat een vernieuwd IPCC zich minder gemakkelijk zal laten overrompelen. Maar het terugwinnen van het verspeelde krediet zal er nauwelijks minder lastig om zijn.

Goede journalistiek bestaat nog.

Zie ook het stukje van Paul Luttikhuis op het NRC klimaatblog met een aantal citaten uit verschillende (Nederlandse en Engelse) media, waaronder ook een aantal voorbeelden van journalistiek zoals we dat ook gewend zijn: Dingen uit je duim zuigen om de lezer te behagen.

Advertisement

PBL checkt het vierde IPCC rapport (AR4 wg2): Commentaar van de media verschilt nogal

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft het vierde IPCC rapport (AR4 wg2) gecheckt op fouten en onvolkomenheden. Alleen het onderdeel over de regionale effecten van klimaatverandering (een onderdeel van werkgroep 2) is onder de loupe genomen. Dat behelst dus niet de globale effecten en ook niet de vraag hoe en waarom het klimaat veranderd.

Persbericht:

Hoofdconclusies VN-klimaatpanel over regionale gevolgen klimaatverandering overeind

Samenvatting van het rapport:

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft, op verzoek van de minister van Milieu, de wetenschappelijke basis onderzocht van de belangrijkste conclusies die het IPCC in het Vierde Klimaatrapport van 2007 trekt ten aanzien van de mogelijke regionale gevolgenvan klimaatverandering. Deze conclusies zijn over het algemeen goed onderbouwd en bevatten geen enkele significante fout. De bijdrage van Werkgroep II aan het Vierde Klimaatrapport bevat ruimschoots bewijs dat regionale gevolgen van klimaatveranderingal worden waargenomen; de inschatting is dat deze gevolgen in de meeste delen van de wereld tot aanzienlijke risico’s kunnen leiden als de temperatuur verder stijgt. In sommige gevallen had de onderbouwing van de conclusies echter transparanter behoren te zijn. Hoewel expertbeoordelingen essentieel zijn in wetenschappelijke assessments, beveelt hetPBL aan om de transparantie van deze beoordelingen in toekomstige IPCC-rapporten te verbeteren. Bovendien zijn de onderzochte conclusies in hoge mate een selectie vande belangrijkste negatieve gevolgen van klimaatverandering. Hoewel deze selectie voor het Vierde Klimaatrapport was goedgekeurd door de lidstaten van het IPCC, adviseert het PBL om in het Vijfde Klimaatrapport het volledige spectrum van regionale gevolgen met de bijbehorende onzekerheden in de samenvattingen te vermelden. Om fouten en tekortkomingen zo veel mogelijk te voorkomen moet het IPCC meer gaan investeren in de kwaliteitscontrole.

De volgende aanbevelingen worden gedaan (uit de presentatie):

– Maak onderbouwing conclusies transparanter

– Geef volledig spectrum van regionale gevolgen weer

– Investeer meer in de kwaliteitscontrole

– Investeer meer in kennisopbouw

Het tweede punt raakt aan de kritiek dat werkgroep 2 de negatieve effecten meer in de schijnwerpers zet dan eventuele positieve effecten. Daar zegt het PBL rapport het volgende over:

Vierde AssessmentIPCC had focus op waarschijnlijke negatieve gevolgen

Deze ‘risicogerichte benadering’ is op zich goed te verdedigen:

– Politiek wil attent worden gemaakt op mogelijke bedreigingen en ontregelingen

– Samenleving prima in staat op positieve veranderingen te reageren, maar beleidsreactie is vaak vereist bij negatieve gevolgen

– Positieve en negatieve gevolgen kan je niet optellen

Maar kan nu beter op twee manieren worden aangevuld:

1. Geef ook rol van andere factoren dan klimaat aan, alsmede eventuele positieve effecten

2. Geef ook ‘worst case’ risico’s aan – kleine of onbekende kansen, grote gevolgen

Dit leidt tot een gebalanceerder overzicht van de regionale gevolgen voor water, voedsel, gezondheid, kustgebieden en ecosystemen

In combinatie met de eerste aanbeveling is het inderdaad belangrijk om transparant en expliciet te zijn over de gemaakte keuzes (bijv. een ‘risicogerichte benadering’) en de redenen daarvoor.

Enkele reacties van de media, waaruit aardig blijkt hoe verschillend de reactie op eenzelfde document kan zijn:

Telegraaf:

PBL kritiseert conclusies klimaatpanel

Financieel Dagblad:

Conclusies VN over klimaat overeind

En daar tussen in de Volkskrant:

Klimaatrapport kon wel wat beter;
Belangrijkste conclusies van klimaatpanel VN blijven overeind

Wel jammer dat veel media (inclusief het NOS journaal van 5 juli) niet heel duidelijk maken dat het alleen om de regionale hoofdstukken uit werkgroep 2 (klimaateffecten) gaat.

Update: Deze quote uit de volkskrant is (waarschijnlijk onbedoeld) cynisch:

De conclusie van het Planbureau is een optimistische. (…) Snelle opwarming door het broeikaseffect leidt wereldwijd tot problemen, vaak voor miljoenen mensen.

Huh? Wat een rare definitie van optimistisch… Tussen die twee zinnen, gemarkeerd door (…), staat de uitleg:

De centrale inzichten van het IPCC blijven overeind.

Oh, dus dat wordt er tegenwoordig onder optimistisch verstaan!

Open brief van vooraanstaande Nederlandse klimaatwetenschappers

55 vooraanstaande Nederlandse wetenschappers hebben een open brief geschreven om de huidige commotie omtrent klimaatonderzoek in de juiste context te plaatsen (pdf hier). Absoluut lezenswaardig, en ik blij dat meer wetenschappers van zich laten horen in het publieke debat. Het is te lang overschaduwd geweest door tendentieuze berichtgeving en verdachtmakingen.

Update: Het is nu mogelijk je steun te betuigen aan de open brief middels een ondertekening (alleen voor Dr.’s en Prof.’s). Zie http://www.sense.nl/openbrief

Hieronder volgen de belangrijkste passages uit de brief (uhm, dat is meer dan de helft):

Fouten in het IPCC klimaatrapport worden thans door sommigen aangegrepen om de hele klimaatwetenschap in diskrediet te brengen. In de Tweede Kamer zijn klimaatwetenschappers onlangs zelfs neergezet als ‘bedriegers’ en ‘klimaatmaffia’. Zulke kwalificaties missen grond in de feiten en zijn daarom misplaatst. Dat het IPCC niet onfeilbaar is, maakt haar hoofdconclusies nog niet onwaar of gekleurd. Wel zou het IPCC grootmoediger moeten worden in het snel en openlijk erkennen en corrigeren van fouten.

Met deze open brief vanuit de wetenschap beogen wij het ontstane beeld bij te stellen. Wij vragen om de discussie dichter bij de feiten te houden. We gaan achtereenvolgens in op de hoofdboodschap uit de klimaatwetenschap, op de werkwijze van het IPCC en op de kwaliteitsborging van het IPCC. We sluiten af met handreikingen voor verbetering van ons werk en herstel van het gedeukte vertrouwen in de klimaatwetenschap.

Het klimaatprobleem

Sinds 1990 is de kennis over en de ernst van klimaatverandering als gevolg van menselijk handelen snel toegenomen. Belangrijke componenten van het klimaatsysteem zijn daarbij binnen de natuurwetenschap goed begrepen. Het staat vast dat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer sterk is toegenomen sinds de industriële revolutie. Dat deze broeikasgassen in de atmosfeer een hoofdrol spelen bij de temperatuur aan het aardoppervlak is elementaire fysica. Door de toename van broeikasgassen verandert de balans van de warmtestraling van de aarde, waardoor deze zeer waarschijnlijk opwarmt. Een wereldwijde opwarming van ruim een halve graad in de afgelopen eeuw is al waargenomen. Door een na-ijleffect op de al gerealiseerde toename van broeikasgassen in de atmosfeer stijgt de wereldgemiddelde temperatuur naar verwachting in de komende decennia verder met tenminste 1°C. [Dit heeft m.i. betrekking op de verwachte temperatuursstijging als gevolg van de huidige concentratie, oftewel, exclusief het effect van toekomstige emissies. BV]

De toename van broeikasgassen komt hoofdzakelijk door de wijze waarop kolen, olie en aardgas worden gebruikt en door ontbossing. De onzekerheden over de toekomstige uitstoot van broeikasgas en de effecten daarvan zijn groot. Studies van gerenommeerde onderzoeksgroepen laten zien dat bij onbelemmerde voortzetting van de uitstoot van broeikasgassen de wereldwijde opwarming ook doorzet, met 1,1 tot 6,4°C in 2100 (ten opzicht van de periode 1980-1999). Mede doordat er in het klimaatsysteem tal van kantelpunten zitten, kan dit al in de komende honderd jaar deels onvoorspelbare en mogelijk verstrekkende en onomkeerbare gevolgen hebben voor mens en natuur.

In het akkoord van Kopenhagen is afgesproken dat gevaarlijke verstoring van het klimaatsysteem voorkomen moet worden en dat daarom de wereldgemiddelde opwarming moet worden beperkt tot maximaal 2°C (ten opzichte van pre-industrieel). Onderzoek laat zien dat dit economisch en technisch mogelijk is met emissiereducerende maatregelen en door veranderingen in het consumptiepatroon.

Het IPCC en Klimaatrapport 2007

IPCC is een open netwerkorganisatie die gebruik maakt van gerenommeerde deskundigen uit heel de wereld, vooral van universiteiten, waaronder de meeste Nederlandse universiteiten, en van onderzoekinstellingen zoals in ons land KNMI, ECN, en PBL. In IPCC werken thans 194 landen samen, waaronder Nederland.

(…)

De 2007-rapporten zijn geschreven door circa 44 schrijfteams, met in totaal 450 hoofdauteurs. Die auteurs zijn op grond van hun expertise geselecteerd, met inspraak van alle 194 deelnemende landen. Nog eens 800 wetenschappers hebben tekstbijdragen aangeleverd over specifieke aspecten.

(…)

Bij het laatste rapport gaven 2.500 referenten samen ca. 90.000 commentaarpunten op de 44 hoofdstukken. Voor elk afzonderlijk commentaarpunt is door de betreffende auteurs met argumenten aangegeven hoe dat commentaar is verwerkt. [verschoven naar voren. BV]

Fouten in het IPCC rapport

Het onjuiste jaartal voor het verdwijnen van de Himalaya gletsjers en het onjuiste percentage ‘land volledig beneden zeeniveau’ zijn voorbeelden van fouten die ruiterlijk moeten worden erkend en rechtgezet. Zij doen echter niets af aan de hoofdconclusie dat de mens het klimaat zeer waarschijnlijk verandert, met op termijn ingrijpende gevolgen.

In verhitte discussies die rond deze fouten zijn ontstaan, zijn vragen gerezen over de kwaliteit en integriteit van het IPCC. De kwaliteitsborging van het IPCC blijkt niet waterdicht. Maar het beeld dat er opzettelijk is geknoeid met wetenschappelijke kennis vindt geen grond in de feiten.

Ook het beeld dat de hoofdconclusies van het rapport afhangen van dubieuze bronnen wijzen wij met kracht van de hand. De referentielijst van het circa drieduizend bladzijden tellende klimaatrapport verwijst naar ruwweg 18.000 bronnen waarvan het overgrote deel gepeerreviewde wetenschappelijke studies betreft. Voor het verantwoord omgaan met zogeheten grijze bronnen geeft IPCC een heldere richtlijn. Bij de Himalayafout is die richtlijn niet goed nageleefd. Die naleving behoeft bij nieuwe rapportages extra aandacht.

(..)

Wij concluderen dat de IPCC procedures transparant en grondig zijn, ook al zijn zij niet feilloos. Het schrijven van IPCC rapporten en de kwaliteitsbewaking daarvan blijft immers mensenwerk. Een garantie op een foutvrij rapport is een onhaalbaar ideaal, hoezeer dat ook gewenst is. Wel is het essentieel de procedure steeds weer te evalueren en waar nodig aan te scherpen, door lessen te trekken uit de gebleken fouten.

(…)

Moet de deur open voor “sceptici”?

Het jachtseizoen op de klimaatwetenschap is losgebarsten. Enkele fouten die zijn ontdekt in de IPCC rapportage over (regionale) effecten van klimaatverandering worden misbruikt alsof ze het hele fundament onder de klimaatwetenschap onderuit halen. Men vergeet blijkbaar dat een huis niet gaat wankelen als er 4 bakstenen een beetje los zitten.

Niet alleen wordt de baby met het badwater weggegooid; velen vergeten dat er überhaupt een baby in het bad zit. Bovendien hebben de ontdekte fouten helemaal niets te maken met de geobserveerde opwarming of met de aanwijzingen voor de menselijke hand daarin.

Toch hoor je politici (en niet alleen de ultra–rechtse deze keer) regelmatig zeggen dat er ineens serieuze vraagtekens gezet moeten worden bij de ernst van het probleem. Er wordt zelfs de aantijging gedaan (RTL journaal 7 februari) dat wetenschappers de zaak bewust overdrijven om de politiek onder druk te zetten. Dat is in tegenspraak met de feiten (in het hoofdrapport en in de samenvatting voor beleidsmakers staat wel correct wat de kennis over gletsjersmelt is bijvoorbeeld), en is waarschijnlijk gebaseerd op een fabeltje dat de wereld is ingebracht door een conservatieve journalist. Wel is het in lijn met de heksenjacht waar blijkbaar politiek gewin uit te halen valt.

Voor alle duidelijkheid: Sommigen van de fouten (bv de 2035 claim) zijn absoluut laakbaar. Anderen zijn meer van het type slordig, maar onvermijdelijk dat er ergens in 3000 pagina’s een dergelijke fout staat (bv over het gedeelte van Nederland dat onder de huidige zeespiegel ligt). De procedures moeten in het vervolg beter worden gevolgd, of waar nodig aangescherpt; het IPCC moet hier zeker lering uit trekken.

Er zijn ook geluiden (niet in het minst van Diederik Samsom) dat de deur naar “sceptici” open moet. Over politieke opties, bijvoorbeeld op het gebied van energiepolitiek, verschillen de meningen. En verschillende meningen moeten natuurlijk gehoord worden. Maar dan moeten wetenschappelijk aantoonbare onwaarheden wel achterwege worden gelaten. Echter, veel “sceptici” laten zich door feiten niet van de wijs brengen: Hun mening lijkt zo vast te staan als een huis. Mensen die allang ontkrachte argumenten maar blijven herhalen, en basale fysische kennis aan hun laars lappen, daar hoeft de wetenschap toch niet naar te luisteren?

De wetenschappelijke deur is echter nooit dicht geweest. Als je iets van wetenschappelijke aard te melden hebt, staan de wetenschappelijke fora daar heus voor open. Maar dan moet het wel deugdelijk onderbouwd zijn, en ingebed in een wetenschappelijke context, en alle aanwijzingen in ogenschouw nemend. Het is natuurlijk erg gemakkelijk om te zeuren dat je wordt buitengesloten, terwijl je in werkelijkheid niet aan de basale criteria van de wetenschap voldoet.

In de media is het zelfs andersom: “Sceptici” krijgen een megafoon aangeboden (zeker bij de Telegraaf). Een (wannabe) wetenschapper die z’n eigen stem graag hoort doet er slim aan om een heel “sceptisch” stemgeluid te laten horen: Allerlei media deuren gaan er voor je open.

Samsom werd geciteerd in de Volkskrant:

“Die deur moet wel open. Dat betekent dan ook dat klimaatsceptici het wetenschappelijke bouwwerk moeten gebruiken. Ook hun stelling, de opwarming van de aarde komt niet door de mens, moet worden getoetst. Want er is een verschil tussen serieuze klimaatsceptici en alleen maar boe roepen.”

Onder die voorwaarde mag de deur natuurlijk open, en is hij eigenlijk nooit dicht geweest. Kom binnen! (en gedraag je een beetje fatsoenlijk)

Telegraaf lezers stemmen over het klimaat

Telegraaf lezers konden stemmen over de rol van de mens in de opwarming van de aarde. Weinig verrassend denkt de meerderheid dat die rol “te verwaarlozen” is. (Dat heeft vast iets te maken met de manier waarop de Telegraaf over het onderwerp schrijft.)

De volgende prachtige quote van een stemmer wil ik u niet onthouden:

“Tienduizenden jaren geleden was hier de ijstijd. Het is dus een natuurlijk verschijnsel dat de aarde opwarmt, zeker nu er miljarden inwoners meer rondlopen.”

Over interne consistentie gesproken!

Maar ook afgezien van die miljarden inwoners wil het feit dat het klimaat in het verre verleden ook veranderd is helemaal niet zeggen dat menselijke activiteit er geen invloed op kan hebben. Zeker niet als je in aanmerking neemt dat wij hetzelfde gas uitstoten dat in het verleden op een natuurlijke manier aan klimaatverandering bijdroeg.

Een brandenstichter kan zichzelf ook niet zomaar vrij pleiten door te wijzen op het feit dat bosbranden altijd al van nature hebben plaatsgevonden.

Waar zouden ze volgende week over gaan stemmen? Misschien over de gezondheidsrisico’s van roken? Of toch over bosbranden? Stemmen is leuk, maar uiteindelijk beslist de natuur natuurlijk. Laten we eens gaan luisteren wat zij te zeggen heeft.

Sceptici: Houd op met het verdraaien en misbruiken van de wetenschap

In de Volkskrant van zaterdag 12 december stond een heel goed artikel van Martijn van Calmthout, chef wetenschap, te lezen hier. De beste passages heb ik hieronder samengevat.

“De meeste klimaatsceptici reageren steevast verontwaardigd op suggesties dat ze in feite politiek gemotiveerd zijn. Ze hangen liever de wetenschapper uit. Het wordt tijd dat ze daarmee ophouden, en dat eindelijk wordt erkend dat het klimaatdossier vooral een politiek dossier is.“

PVV-er Richard de Mos ging tekeer tegen de wetenschap bij Pauw en Witteman, en probeerde het doen voorkomen alsof de gestolen emails de hele wetenschappelijke bewijsvoering op losse schroeven zette. Net als de meeste andere “sceptici” probeert hij het ook doen voorkomen alsof hij op wetenschappelijke gronden argumenteert. Maar daar is zijn optreden wat al te doorzichtig voor.

“Voor de beter geïnformeerde televisiekijker waren zijn interventies vooral een bloemlezing uit het rijke en overbekende oeuvre van de klimaatsceptici. Het wordt niet warmer, er is wel meer CO2, dus kan dat de oorzaak van klimaatverandering niet zijn. De zeespiegel stijgt niet. Al Gore is een leugenaar die in zijn film beweert dat heel Nederland onderloopt. De grafiek van het vroegere klimaat is een vervalsing. En van zure regen hebben we uiteindelijk ook nooit meer iets vernomen. En dat wist de wetenschap ook zo zeker. Nou dan.”

– Het wordt wel warmer: De jaren 2000 – 2009 zijn warmer dan de het decennium ervoor, en dat was weer warmer dan de 10 jaar daarvoor.
– De zeespiegel stijgt (en sneller dan de modellen hadden voorspeld)
– Al Gore moet blijkbaar altijd even worden genoemd. De pot verwijt de ketel.
– Van vervalsing is geen sprake
– Het zure regen probleem hebben we grotendeels opgelost door goed naar de wetenschap te luisteren en maatregelen te nemen.

“De enige serieuze interventie die de redactie van het programma via het oortje van Jeroen Pauw tussen het gekijf door wist te wringen, was wel een goeie: wat, meneer De Mos, zou het belang van de klimaatalarmisten kunnen zijn om iedereen de stuipen op het lijf te jagen, desnoods door glashard te liegen?”

Goeie vraag. Het antwoord van de Mos:

“Eenvoudig, zei de PVV’er na enkele valse starts. Er is een paar jaar geleden afgesproken dat het warmer moet worden om gewone belastingbetalers in de tang te nemen. Onder aanvoering, uiteraard, van Samsons eigen PvdA. Dat was gek genoeg een bevrijdend moment in de historie van het Nederlandse klimaatdebat. Jarenlang al hebben klimaatsceptici ook hier van zich doen horen, (…) maar daar was het wapen niet de ideologie. Daar was het wapen de wetenschap. Of het moest er op lijken. (…)

De enige momenten dat het klimaatdebat echt politiek werd, was als het ging over de motieven van de klimaatsceptici. (…) Zeker in de begintijd waren de steenkoolindustrie en oliemaatschappij Exxon Mobile belangrijke financiers van tegengeluid tegen de wetenschap die almaar alarm sloeg over klimaat en de uitstoot van CO2.

Daarbij, toonde Amerikaanse onderzoeksjournalist Chris Mooney in zijn boek The Republican War on Science aan, werden tactieken ingezet die decennia eerder door de tabaksindustrie waren gebruikt om wetgeving tegen (mee)roken te frustreren. ‘Twijfel is ons product’, aldus een memo van een betrokken pr-bureau, dat adviseerde deskundigen met afwijkende opvattingen te helpen met het krijgen van publiciteit.

De Nederlandse klimaatsceptici spelen sinds jaar en dag de kaart van de wankele klimaatwetenschap. (…) In de media doet het idee van tegenstand tegen de arrogante wetenschap het goed. Iemand als Labohm klaagt weliswaar stelselmatig dat de kranten en media hem doodzwijgen. Maar in de praktijk hebben hij en zijn medestanders weinig te klagen. Sterker: ze krijgen geregeld de ruimte om tegenwerpingen te publiceren die in eerdere wetenschappelijke discussies al hoog en breed zijn weerlegd. Zo secuur volgen veel media de klimaatwetenschap namelijk ook niet.

De meeste krantenlezers en televisiekijkers maken uit hun optredens tenminste op dat er ook binnen de wetenschap andere opvattingen bestaan over het broeikasverhaal. In die zin is de strategie van de klimaatsceptici bijna geslaagd te noemen. Op zich hebben sceptische interventies zelden tot iets wezenlijks in de klimaatwetenschap geleid.

Maar de route via de wetenschap is een slimme. Die ondermijnt het vertrouwen in de gevestigde inzichten, en komt ook nog eens objectiever over dan zuiver ideologische bezwaren tegen klimaatmaatregelen die geld kosten of individuele vrijheden aantasten. (…)

Op zich is de wetenschap ervan simpel: meer CO2 warmt de aarde op. Het gaat erom of daar wat aan te doen valt, hoe dan en wie er betaalt voor wat er gebeuren moet. Dat is politiek. Daar botsen ideologieën. Daar gaat het om keuzes over solidariteit, over technologie en landsinrichting, kosten.

Het is wel zo helder als populisten als PVV’er De Mos zich nu openlijk in het klimaatdebat manifesteren: tegen de bemoeizucht van de klimaatmaffia, niet meer of minder. Minister Cramer zei donderdag in de Tweede Kamer dat de politiek zich geen oordeel over de wetenschap moet aanmeten. Dat kan nog sterker: laat de quasiwetenschappelijke klimaatsceptici eindelijk eens gewoon zeggen waar ze politiek staan.

Dat scheelt een hoop tijd, gehannes en verwarring.

Naschrift: Er klopt iets niet aan het plaatje dat twee politici over een wetenschappelijk onderwerp debatteren. Ligt het nou aan mij, of zou het niet logischer zijn dat de politici de uitgekrisalliseerde wetenschappelijk kennis aannemen, en op basis daarvan debatteren over de vraag wat er dan gedaan moet worden? De wetenschappers bedrijven wetenschap; de politici bedrijven politiek. Over politiek kan iedereen een mening hebben; over wetenschap is dat veel minder het geval. Daar draait het om feiten en verklaringen.

Wetenschappers onder vuur

(English version here) (Ook verschenen als ECN blog)

Wat doe je als je het niet eens bent met de wetenschap (of met de politieke implicaties ervan), maar geen steekhoudende argumenten voor je positie hebt?

Dan probeer je in het computersysteem van een gerenommeerd instituut in te breken, om de gestolen emails en documenten via internet te verspreiden. Als je vangst maar groot genoeg is, valt er vast wel iets in te ontdekken dat je kunt gebruiken om de wetenschappers in verlegenheid te brengen. Vooral emails die zijn geschreven voordat de schrijver koffie heeft gedronken zijn daartoe heel geschikt.

Zo ongeveer moeten de hackers hebben geredeneerd die in de webserver van de Climate Research Unit (CRU in Engeland) hebben ingebroken, en emails van de laatste 13 jaar hebben gestolen en verspreid.

Deze (illegale) actie heeft geleid tot een ware “blogstorm” op internet, met deels voorspelbare reacties, alsof nu ineens alle bewijsvoering voor de menselijke invloed op het klimaat teniet is gedaan. Het is in die zin tekenend voor de snelheid waarmee zogenaamde “sceptici” hun conclusies trekken. Alsof de conclusie al klaar lag in een lade, die maar opengetrokken hoefde te worden. Perfecte timing, net voor de klimaatonderhandelingen in Kopenhagen.

Ook de meest in het oog springende emails, zoals op diverse internetfora besproken, zijn relatief onschuldig als ze in de juiste context geplaatst worden. Sommigen laten wel een kijkje in de keuken zien van hoe de betreffende wetenschappers onder elkaar communiceren, en hier en daar hangt wat vuile was buiten. Dat wetenschappers zogenaamde “sceptici” geen warm hart toedragen kan nauwelijks verrassend genoemd worden. Vele emails laten (logischerwijze) meerdere interpretaties toe: Door een ideologisch getinte bril bezien kan het lijken alsof er dingen besproken worden die niet door de beugel kunnen. Terwijl eenzelfde email ook bezien kan worden als een directere manier om te zeggen wat later ook in een wetenschappelijk tijdschrift beschreven werd. Enkele klimaatwetenschappers hebben ook gereageerd en verschaffen de nodige context en uitleg (zie hier).

Duidelijk is dat in veel discussies hierover van een mug een olifant gemaakt wordt. Er is geen complot ontrafeld waaruit blijkt dat klimaatwetenschap bedrog is. De wetenschappelijke basis voor klimaatverandering staat nog even stevig als tevoren, al het geschreeuw van het tegendeel ten spijt.

Gerrit Hiemstra maakt korte metten met Hans Labohm

Gerrit Hiemstra, welbekend van het NOS weerbericht, neemt het op tegen Neerland’s bekendste “scepticus” Hans Labohm.

Aan de hand van Labohm’s eigen betoog geeft Hiemstra inzicht in de tactieken die “sceptici” gebruiken om mensen voor de gek te houden (enigszins ingekort, en mijn commentaar schuingedrukt tussen vierkante haken):

1: De grafiek in de oorspronkelijke bijdrage van Labohm loopt van januari 1998 tot februari 2008. Waarom stopt de grafiek eigenlijk bij februari 2008? Het is nu toch november 2009? Het antwoord is simpel: sinds februari 2008 is de temperatuur weer gestegen en klopt het verhaal niet meer.

Conclusie: selectief gebruik van data, cherrypicking, misleiding, mensen voor de gek houden.

2: In de reactie van Labohm op mijn artikel tovert Labohm een nieuwe grafiek uit de hoge hoed. De temperatuurgrafiek is gebaseerd op een beperkte dataset van de V.S. [Dit werd door Labohm verzwegen], en deze wordt vergeleken met wereldwijde CO2-data. Dit is appels met peren vergelijken.

Conclusie: selectief gebruik van informatie, cherrypicking, misleiding, mensen een rad voor de ogen draaien.

3: Dan de tweede grafiek uit de bijdrage van Labohm, een “temperatuurreconstructie over de laatste 9000 jaar.” Hij concludeert: “dat er eerdere perioden waren (…) waarin de temperatuur hoger was dan nu.” Opnieuw appels met peren vergelijken, want de grafiek is alleen representatief voor het Alpengebied en niet voor de hele wereld.

Conclusie: selectief gebruik van informatie, cherrypicking, misleiding, mensen om de tuin leiden.

4: Tenslotte citeert Labohm een regel uit het derde IPCC rapport. Dit rapport is overigens uit 2001, terwijl er inmiddels al een vierde IPCC rapport is (alsof er in de tussentijd niets gebeurd is). De zin is echter uit zijn verband gerukt. Voor het volledige citaat verwijs ik naar de bijdrage van Ben Lankamp. [Het komt neer op de algemene wijsheid: “Alle modellen zijn fout, maar sommigen zijn wel nuttig.” En dan het laatste gedeelte weglaten.]

Conclusie: selectief gebruik van informatie, cherrypicking, misleiding, mensen voor het lapje houden.

Dit zijn vier goocheltrucs die Labom en andere “sceptici” gebruiken om de klimaatverandering te ontkennen. Het heeft niets, maar dan ook niets met wetenschap te maken, ondanks het wetenschappelijke sausje dat er over wordt gegoten. Laat u er niet door imponeren, het hoort bij de act.

Waarom maak ik me er zo druk om? Omdat het onzin is en daar kan ik niet tegen.

Gerrit Hiemstra.

Daar sluit me van harte bij aan. Lees ook Hiemstra’s hoofdbetoog (“goochelen met Hans Labohm“). Ik luister sindsdien met nog meer plezier naar het weerbericht. Goed om te merken dat onze weerman ook wat betreft klimaatverandering kennis van zaken heeft. Hulde aan Hiemstra voor een sterk beargumenteerd en helder geschreven weerwoord op de struisvogelpraktijken van Labohm.

Labohm gaat zover ons te doen willen geloven dat de temperatuursstijging vanaf 1975 komt door het eindigen van de kleine ijstijd. In 1850. Nou vraag ik je. En dat noemt zichzelf een scepticus? Van kritisch nadenken geen spoor te bekennen. De Belgische blogger Jules heeft een hele serie over Labohm’s misleidende uitingen, en hoe meer hij zijn praktijken tegen het licht houdt, hoe harder zijn oordeel.

Spijtig dat de NOS zich genoodzaakt zag een prominent platform te bieden aan iemand die zo’n loopje neemt met de wetenschap, met statistiek, en met logica. Het principe van hoor en wederhoor, zoals dat binnen de journalistiek gebruikelijk is, leidt op deze manier tot meer verwarring dan wijsheid. We zouden toch ook raar opkijken als we elke week in de krant zouden lezen dat roken niet slecht voor de gezondheid is.

Deze grafiek geeft ook duidelijke aan hoe de temperatuur en CO2 met elkaar samenhangen op een tijdsschaal die relevant is voor de huidige klimaatverandering. Op die website kun je zelf grafieken maken op basis van vele verschillende klimaatrelevante metingen. Leuk om mee te spelen. Of goochelen.

Wie heeft er gelijk over klimaatverandering?

 

(English translation here. Dit artikel is als column verschenen in Milieufocus)

 

Het grote publiek heeft een heel ander beeld van klimaatverandering dan de wetenschappers, en dicht menselijk handelen een veel kleinere rol toe. Hoe kun je als leek het kaf van het koren scheiden in de veelheid aan conflicterende boodschappen die je dagelijks leest en hoort? Een aantal tips.

 

– Door de bomen het bos zien. Vaak worden relatief kleine details aangevoerd alsof die het hele fundament van het klimaatonderzoek onderuit halen. Details zijn belangrijk in onderzoek, maar het totaalbeeld van een onderzoeksveld, zoals klimaatverandering, is meestal niet aan heftige schommelingen onderhevig. Bij het zien van een vogel in de lucht trek je ook niet meteen het bestaan van de zwaartekracht in twijfel.

– Denk in termen van risico en waarschijnlijkheid. Wetenschap biedt geen zekerheid, maar wel gradaties van waarschijnlijkheid. Daarnaar handelen is rationeel; wachten op absolute zekerheid is dat niet. Zeker niet als er potentieel negatieve gevolgen kleven aan het uitstellen van actie. Het is verstandig om vaart te minderen in een sneeuwstorm, ook al weet je niet zeker dat je in een ongeluk zou geraken. Wat zijn de gevolgen als we actie ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan, en het blijkt minder erg dan voorspeld? Wat als we geen actie ondernemen en het blijkt erger dan voorspeld? Gelukkig zijn we gewend beslissingen te nemen in de afwezigheid van zekerheid.

– Consensus tussen experts is relevant. Als je een second opinion aanvraagt over je gezondheidsklachten, en die komt overeen met de oorspronkelijke diagnose, neemt je vertrouwen in de juistheid ervan waarschijnlijk toe. Stel nu dat je de interpretaties van duizenden medische professionals over de hele wereld bij elkaar haalt, en dat die tot globaal hetzelfde beeld convergeren. Dat is vergelijkbaar met hoe het IPCC tot haar conclusies komt.

– Wees op je hoede voor komplottheorieën. Hoewel het strikt genomen geen bewijs is, kun je de bestaande consensus alleen terzijde schuiven als zijnde irrelevant, als de professionals allemaal liegen of incompetent zijn.

– Expertise. Niet alle bronnen zijn even geloofwaardig; de deskundigheid speelt een belangrijke rol hierbij. Als je ziek bent ga je naar de dokter; bruggen laten we bouwen door ingenieurs. Het is niet onredelijk om klimaatwetenschappers meer te vertrouwen dan een dokter of een ingenieur als het klimaatverandering betreft. Natuurlijk is dit geen bewijs, maar er is wel een verschil in waarschijnlijkheid dat ze weten waar ze het over hebben.

– Motief. De geloofwaardigheid van een bron hangt ook mede af van de mogelijke motieven om maar één kant van de zaak te laten zien. Die motieven kunnen bijvoorbeeld van economische of politiek-ideologische aard zijn. Welke gevestigde belangen staan er op het spel? Hoe verleidelijk is het om vanuit een wereldbeeld waarin elk overheidsingrijpen wordt verafschuwd, de bewijsvoering geweld aan te doen, als die zou kunnen leiden tot een sterkere roep voor overheidsmaatregelen? En hoe verleidelijk is het om vanuit een wereldbeeld waarin problemen juist het best door de overheid kunnen worden opgelost, een nepprobleem te verzinnen om daartegen maatregelen te verlangen? Is er een gebrek aan potentiële problemen dan, waar de overheid zich op zou kunnen storten? Ideologie kan een belangrijke drijfveer zijn, maar bekijk het wel met gezond verstand.

– Tijdsschalen. Klimaat is gedefinieerd als het gemiddelde weer over 30 jaar (de tijd dat de jaarlijkse variabiliteit ongeveer uitmiddelt). Weer en klimaat worden veelvuldig door elkaar gehaald in niet-wetenschappelijke media (aan beide kanten van het maatschappelijke debat).

– Consistentie. Als iemand beweert dat het klimaat helemaal niet aan het veranderen is, en dat het bovendien aan de zon ligt, moet er een waarschuwingslampje gaan branden.

– Logica. Sommige veel gehoorde argumenten zijn logisch gezien niet correct, en er is geen specialistische kennis nodig om dat te doorzien. Zo wil het feit dat het klimaat in het verre verleden ook aan verandering onderhevig was helemaal niet zeggen dat menselijke activiteit er nu ook niets mee van doen heeft. Een pyromaan kan zichzelf ook niet zomaar vrij pleiten door te wijzen op het feit dat bosbranden altijd al van nature hebben plaatsgevonden.

­

Vanzelfsprekend is deze lijst niet compleet. Idealiter bestudeer je kritisch alle argumenten voor en tegen een bepaalde positie, maar daartoe ontbreekt vaak de nodige tijd of achtergrondkennis. Geen van de tips hierboven vormt een sluitend bewijs voor of tegen door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Maar door meerdere aanwijzingen te volgen kan wel het kaf van het koren gescheiden worden in de veelheid aan informatie over een complex onderwerp zoals klimaatverandering.

 

Reactie in het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde

De volgende reactie is verschenen in het april nummer van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde (NTvN; zie de pdf hier). Wordt vervolgd…

 

Kees le Pair eindigt zijn boekbespre­king van Jo Hermans Energie survival gids in NTvN 75-03 met een aantal boude uitspraken over klimaatver­andering. Zo zou volgens hem meer CO2 niet tot meer opwarming leiden, omdat het “CO2 gordijn al zo goed als dicht is”. Echter, de absorptiespectra van CO2 zijn helemaal niet verzadigd. En al zouden die in de lagere atmos­feer verzadigd zijn, dan zou meer CO2 in de hogere luchtlagen nog steeds leiden tot meer opwarming. Venus kan wellicht als voorbeeld dienen.

 

De zeespiegel stijgt nu met ongeveer 3 mm per jaar, ongeveer een factor 10 sneller dan in de afgelopen duizenden jaren. Ook daar slaat Le Pair de plank mis. Hij verwijt Hermans wat te ge­makkelijk op de koers van het IPCC te varen. Dat klinkt als een raar verwijt; per slot van rekening geven de IPCC rapporten een rigoreuze samenvat­ting van de wetenschappelijke kennis op het gebied van klimaatverande­ring. Le Pair gebruikt blijkbaar liever argumenten die al decennia geleden ontkracht zijn. Dubieus, maar het ver­klaart wellicht waarom hij geen heil ziet in zonne- en windenergie, zoals uit het eerste deel van zijn recensie blijkt. Als je het probleem ontkent, is de voorgestelde oplossing natuurlijk bij voorbaat onzinnig.