Professor Van der Meer licht ons energieverbruik toe aan de hand van boterhammen pindakaas. Bedoeld voor kinderen, maar ik vind het een heel mooi voorbeeld van hoe je wetenschap dichterbij de mensen kunt brengen: Breng het in voor hen begrijpelijke taal. Verschenen in het Reformatorisch Dagblad (laat je daardoor niet afschrikken):
Als je energie op is, wat doe je dan? Dan neem je een boterham met pindakaas. (…)
Hoe moet je dan rekenen als je elektrische energie gebruikt? Of aardgas? Of benzine? De hoogleraar introduceert daarvoor deze middag een nieuwe eenheid: alles is te berekenen in boterhammen pindakaas oftewel aantallen Calvé; een boterham met pindakaas is evenveel als 1 Calvé.
En dan is de rekensom eenvoudig. Ons lichaam gebruikt 10 Calvé per dag. Dat is evenveel als een droogbeurt met de wasdroger, 8 minuten douchen of 4 kilometer autorijden. (…)
Vervolgens neemt Van der Meer het dagelijkse energieverbruik van de gemiddelde Nederlander onder de loep. Aan gas is hij in totaal 192 Calvé kwijt, voor verwarmen, warm water en koken; aan elektrische energie 46 Calvé. Binnenshuis heeft hij bij elkaar opgeteld al 238 Calvé nodig, voor het overige komt daar nog 562 bij, zodat de gemiddelde Nederlander 800 Calvé aan energie verbruikt per dag.
Dit laat ook zien dat het huishoudelijk energieverbruik gedomineerd wordt door verwarmingskosten (in Nederland vnl. aardgas), terwijl veel mensen in eerste instantie alleen aan elektriciteit denken. Ik weet niet waar de energiekosten buitenshuis uit bestaan, maar ik neem aan dat transport voor een groot deel daarvan verantwoordelijk is. De energie die nodig was om producten te maken, voedsel te verbouwen en services te verlenen is natuurlijk ook een biggie (maar het is altijd de vraag of/hoe die verrekend worden). Ik heb de hiergenoemde getallen niet gecheckt overigens.
Wanneer de hoogleraar dat vergelijkt met het energiegebruik van 1200 Calvé van de gemiddelde Amerikaan lijkt dat mee te vallen. Het staat echter in schril contrast met de 40 Calvé die een doorsnee Afrikaan opmaakt.
Als hij het gewenste energieverbruik van 600 Calvé vergelijkt met de exponentieel groeiende wereldbevolking is zijn conclusie helder: Als zij dezelfde hoeveelheid energie willen gebruiken als wij, moet het aantal Calvéfabrieken harder groeien dan de wereldbevolking. En dat lukt vooralsnog niet.
Van der Meer illustreert het overmatige gebruik van fossiele brandstoffen in de westerse wereld door de dagelijkse consumptie van 80 miljoen vaten olie (van 159 liter) naast elkaar te zetten. Dan heb je een lint van 40.000 kilometer dat een keer rond de wereld past.
Om in 2050 de doelstelling van 50 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 2005 te realiseren, moet minimaal 46 procent van de energiebronnen hernieuwbaar zijn, stelt de hoogleraar. Om dat voor elkaar te krijgen, zijn jaarlijks wereldwijd onder meer 17.750 windmolens, 80 zonnecentrales en 32 grote kerncentrales extra nodig. Hij besluit zijn relaas: We zijn er dus nog lang niet.
Een heel aardig boekje over energie is trouwens de Energie Survival Gids van Jo Hermans. Prettig geschreven, helder gepresenteerd en met interessante inzichten. Zo legt hij uit waarom het benzineverbruik zo sterk toeneemt bij hoge snelheden. Verrassend vond ik de vergelijking in energiegebruik van verschillende manieren van transport.
Ik ben vroeger wel vaker met de boot naar Engeland gegaan om expres niet met een energieverslindend vliegtuig te hoeven. Hermans toont echter aan dat –gemiddeld gesproken- een passagiersboot meer energie verbruikt per reizigerskilometer dan een vliegtuig (omdat een passagiersboot zo zwaar is en er dus relatief veel energie nodig is om maar relatief weinig mensengewicht (bv 0.3% van het totaal) te verplaatsen). Een vrachtboot daarentegen is wel weer relatief zuinig, omdat de nuttige lading voor vrachtboten vele malen groter is dan die voor passagiersschepen.
Fietsen slaat alles: Als de energie-inhoud van het extra benodigde voedsel wordt omgerekend in benzine fietsen we 1 op 500. Fietsen is daarmee ook efficiënter dan de meeste andere manieren van voortbewegen die we in de natuur zien (uitgedrukt in benodigde energie per kilometer en per kilogram lichaamsgewicht). Toch leuk om te weten als je weer op je fiets springt.
Tags: autorijden, energie efficientie, energie survival gids, energiegebruik, fietsen, Jo Hermans, Professor van der Meer, scheepvaart, vliegen
My view on climate change 
September 11, 2010 at 13:21
50 procent minder in 2050 ten opzichte van 2005 ? Het was toch 80% in 2050 t.o.v. 1990? Maakt verder ook niet uit, de getallen en voorbeelden van van der Meer laten overduidelijk de vrijwel onmogelijkheid zien. Overigens denk ik dat deze cijfers nog veel te optimistisch zijn: 46 % groene energiebronnen leveren 50% reductie in totaal?
September 11, 2010 at 23:26
@Bart,
De productie van fietsen kost ook Calvees. Het onderhouden ook. Hoe vaak heb je een band opgepompt om te constateren dat hij nog steeds lek is? Weer een Calvee. Misschien dat de Afrikanen uit dit voorbeeld moeten afleiden dat ze geen pinda’s meer naar Europa sturen ;))
September 12, 2010 at 08:39
In vergelijking met de productie van een auto kost de productie van een fiets (qua energie, materiaal geld) een beetje meer dan niks, lijkt me.
September 12, 2010 at 20:43
@Bart,
Mijn nieuwe fiets is duurder dan mijn vijfdehands auto::)). Wegenbelasting, verzekering en verbruik (in die volgorde, afdalend) is een ander verhaal. Maar ik doe mijn best. Ik ben bezig mijn auto om te zetten naar een 25km/h voertuig, vrij van wegenbelasting, goedkope verzekering, gebruik van rode diesel en koolzaadolie toegestaan. Dezelfde auto, hetzelfde aantal kilometers, maar geen snelwegen meer. Kan ik mee leven. Helaas, geen pindakaas, daar loopt hij nog niet op.
September 13, 2010 at 21:48
Heel even dacht ik dat dit blog over de komende energiecrisis ging. Maar helaas komt dan toch weer CO2 ten tonele.
September 14, 2010 at 07:24
The 600 Calvé per person in the future seems a bit much. Isn’t the emerging world more likely to make use of effiiciencies and life style choices unavailable when America’s energy intensive structure was developed?
October 17, 2010 at 11:39
Zo he… met een beetje pindakaas wordt alles opeens een stuk begrijpelijker!
April 5, 2021 at 15:51
Over de efficientie van fietsen en autorijden:
https://decorrespondent.nl/12251/waarom-de-fiets-veel-sneller-is-dan-je-denkt-en-de-auto-veel-trager/1288156815825-0831299c
“Wie 75 minuten per week fietst, leeft ongeveer een half jaar langer, zo rekenden de onderzoekers voor.
Lees het persbericht van de Universiteit Utrecht‘Zo konden we berekenen dat men gemiddeld door elk gefietst uur, ongeveer een een uur langer leeft.’
als je alle tijd meerekent die het kost om het geld te verdienen dat je voor je auto nodig hebt, hoeveel kilometer per uur rijdt je auto dan? Wat is je échte snelheid?”